Black Sabbath - Black Sabbath

            Właśnie minęło 50 lat od wydania albumu, który bardzo często jest przedstawiany jako pierwsze wydawnictwo metalowe. Można więc też powiedzieć, że 50 lat temu narodził się metal i stał się on odrębnym gatunkiem muzyki, który obrodził potem w mnóstwo (zaryzykowałbym stwierdzenie, że prawdopodobnie najwięcej ze wszystkich gatunków muzyki) stylów. Po latach co prawda elementów metalu doszukuje się w utworach wydanych jeszcze wcześniej, m. in. Beatlesowskie „Helter Skelter” czy „I want You – (She’s so Heavy), nie zmienia to jednak faktu, że gdyby nie Black Sabbath takie pojęcie zapewne by nie zafunkcjonowało, bądź pojawiło się znacznie później.

            W centrum Black Sabbath znajdują się dwie postacie: Wokalista Ozzy Osbourne, który od początku próbował wybić się na swoim mrocznym imidżu, tekstach z wycieczkami w kierunku szatana, bądź nawet wcielaniem się w niego samego i bardzo specyficznym wokalu, oraz gitarzysta Tony Iommi, który tak naprawdę wcale nie wyróżniałby się spośród dziesiątek gitarzystów grających na przełomie lat 60. i 70., gdyby nie szczęśliwy zbieg okoliczności w wyniku którego stracił fragmenty opuszek palca serdecznego i środkowego. Biedaczek nie załamał się jednak (nie jest to niczym imponującym, gdyż taki Django Reinhardt wskutek oparzeń musiał poradzić sobie w ogóle bez 2 palców, co nie przeszkodziło mu stać się jednym z najistotniejszych bluesowych gitarzystów) i jedyne co zrobił to zaczął używać lżejszych strun co nadało jego gitarze niższe brzmienie. Sam styl gry prezentowany przez niego na debiucie to najzwyklejsze niechlujne zagrywki bluesowe i demonizowane atonicznością riffy.

                Aby przekonać się co kombinuje wspomniana wyżej dwójka wystarczy wziąć pierwszy z brzegu utwór – otwierający płytę „Black Sabbath”: większość kawałka to prosty riff dla niepoznaki zagrany nie do końca czysto oraz wyjący, a wręcz lamentujący Osbourne. Śpiewać to on zdecydowanie nie umie. Ale szczęśliwie nie udaje, że jest inaczej. Bardzo szybko można zauważyć, że jego powołaniem byłaby praca płaczki na pogrzebach. Wydawane na wpół nosowo, z wyraźnym żalem jęki z pewnością zapewniłyby dużą widowiskowość całej ceremonii funeralnej, jednak jako wokal sprawdzają się blado. W pierwszym utworze Osbourne przekłada zawodzenia ponad śpiew, jednak w sumie ciężko mu się dziwić, szczególnie po zapoznaniu z tekstem – kto by śpiewał wesołe melodyjki stojąc przed obliczem samego szatana? Do tego kawałek pod sam koniec skręca w zupełnie nieoczekiwanym kierunku, zamieniając się w typowo bluesową pod względem rytmu i zagrywek gitarowych marszrutę – poza tym, że pasuje ona do reszty kawałka jak pięść do nosa, to jeszcze kończy się zbyt szybko by uznać to za sensowne rozwinięcie. A bez rozwinięcia wypada banalnie i cofa zespół do lat 60. Zespół w ogóle ma problem z budowaniem kompozycji –  „The Wizard” okazuje się być tylko kilkoma powtarzającymi się motywami instrumentalnymi, które za nic nie potrafią się dogadać, uzupełnianymi bełkotem Osbourne’a w międzyczasie przygrywającym sobie na harmonijce. To akurat dobrze, bo przynajmniej rozluźnia ona atmosferę wywołaną przez przyciężkie riffy, ale ciężko mi nie odnieść wrażenia, że pojawia się ona w momentach, gdy trzeba czymś wypełnić tło. Z „Behind The Wall of Sleep” jest podobnie, przeplatające się riffy, typowo rockowa solówka i niewiele ponad to. Ciężko się dziwić, całość trwa nieco ponad 3 i pół minuty, ale na szczęście nie jest na tyle banalna i papkowata by wykroić ją na radiowy singiel. Prawdziwie żenujące momenty zaczynają się pojawiać dopiero od czwartego na płycie NIB. Po nie ograniczanym rytmicznie motywie granym solo przez basistę (o którym jeszcze będzie) pojawia się główny motyw, mniejsza o to co przypomina, ale pomijając jego dyskusyjną chwytliwość (na pewno jest odpowiednio nieskomplikowany) to politowanie budzi fakt, że jest on jednocześnie dublowany przez gitarę, bas oraz wokal. Paradoksalnie, mimo że jest to jeden z najdłuższych kawałków na albumie, to NIB jest pierwszym utworem tutaj, który można określić mianem „piosenki”. Jest odpowiedni hook, przystępne następstwo akordów, wyraźniejszy podział na wers i refren. Zagrywki gitary też nie należą do zbyt wyszukanych, chociaż końcowe solo to kolejny przykład czegoś co miało potencjał, ale ktoś nie umiał, bądź nie chciał go wykorzystać. Dobrze chociaż, że basiście chciało się wypełnić tło niezależnymi od gitary zagrywkami, gdyby nie on to po kilkudziesięciu sekundach nie byłoby na czym zawiesić ucha. Bo przecież nie na powtarzanym przez Osbourne’a „Oh yeah”. 

                A właśnie, kto mi powie jak nazywa się basista Black Sabbath? A perkusista? Tak podejrzewałem... To zdecydowanie mniej znani muzycy z tego zespołu, a w wypadku debiutanckiego  albumu to oni ratują (niestety nie zawsze) zawarte na nim utwory przed popadnięciem w sztampę. O ile grający na basie Geezer Butler tylko czasem daje oznaki życia, to perkusista Bill Ward pokazuje, że granie w takiej stylistyce nie musi oznaczać dla perkusisty konieczności bycia jedynie żywym metronomem.  W jego grze słychać wpływy znacznie wykraczające poza proste rockowe granie – jazzowy, oparty na wysublimowanej grze Iommiego, motyw z płynącą perkusją w „Sleeping Village” należy do najlepszych momentów albumu, a nieszczęsny utwór tytułowy nic by nie stracił, jeżeli jego pierwsze 3-4 minuty były wyłącznie perkusyjnym solo Warda. Słychać, że w niektórych utworach zależy mu by  pokazać, że jest on odrębnym bytem, a nie tylko muzykiem mającym zapewnić rytm. Szkoda tylko, że i Butler i Ward nie zawsze chcą wyjść przed szereg. Najgorszym przypadkiem tego jest piosenkowy „Evil Woman”, który śmiało mógłby ukazać się 2-3 lata wcześniej. Proste riffy, refren wchodzący dokładnie wtedy, kiedy słuchacz się tego spodziewa, a do tego utwór ten kończy się nie w momencie kiedy zespół przestaje grać, a poprzez stopniowe wyciszanie. Niby jest to cover utworu amerykańskiej grupy Crow (z tego samego roku w którym BS nagrywał swój debiut), ale i sposób wykonania i brzmienie nie odbiega od innych utworów Black Sabbath. Co nie świadczy dobrze o ofercie tego zespołu.

                Finałem oryginalnego wydania jest 10 minutowy „The Warning”, cover kolejnej mało znanej grupy, tym razem The Aynsley Dunbar Retaliation. Początek sugeruje kolejny kawałek z wycieczkami do bluesa i lat 60. które przecież de facto w trakcie nagrywania cały czas trwały i chociaż po kilkudziesięciu sekundach zaczyna się czekać na jakiś rozwój sytuacji, to dopiero po 3 i pół minuty utwór ewoluuje w coś nowego (co ponownie mogłoby być zupełnie nowym utworem), a zarazem już dobrze na tym albumie znanego - pseudobluesowa improwizacja, z tym razem bardzo sztampowymi pochodami perkusji i basu, znowu razem mija trochę mniej czasu i utwór wchodzi w fazę solowych popisów na gitarze Iommiego – najpierw podchodzących pod jazz, potem nabierających bardziej klasycyzujących kształtów, aż w końcu idących w hardrockowy łomot spod znaku wydanych w poprzednim roku płyt Led Zeppelin i na zakończenie nieco riffowania ni to w stylu Hendrixa, ni to nawiązujących do poprzednich kawałków z płyty. Niestety po 6 minutach tych instrumentalnych popisów budzi się Ozzy i zaczyna swoje bełkoty. Na szczęście trochę rychło w czas, bo do końca kawałka już blisko ;) Granice między kolejnymi motywami są w „Warning” bardzo zauważalne, ale jeżeli uznać to za jeden utwór (nieco naciągana teoria) to rzeczywiście, może on robić wrażenie dzięki nie ograniczającej się nawzajem grze wszystkich instrumentalistów i luźnej strukturze.

 

Na pewno dobrze swoje zadanie wykonał producent – Rodger Bain – album nie brzmi tak archaicznie, jak większość wydawnictw z tamtych czasów, a proporcje między instrumentami są bardzo uczciwe – nikt nie został schowany w miksie ani nadmiernie wyeksponowany. Jeszcze bardziej cieszy perkusja, która uniknęła kartonowego brzmienia – przypadłości masy albumów z przełomu tamtych dekad.

                Debiut Black Sabbath to album wciąż tkwiący jedną nogą w latach 60. Ale nie to jest główną wadą tej płyty. Większości kompozycji brakuje jakiejś przewodniej myśli i co się z tym wiąże sprawiają wrażenie jakby zespół z jednej strony nie wiedział jak je rozwinąć, a z drugiej chciał łączyć kilka niesfinalizowanych pomysłów w jeden utwór. Może to była dobra baza do nieskrępowanych improwizacji na koncertach, ale jako studyjne wydawnictwo „Black Sabbath” prezentuje się letnio.